အ (လ၊ ၀၊ သ၊ ဟ၊)-အလဇၨီပုဂိၢဳလ္..မွ အဟိတ္ပုဂိၢဳလ္...။

အလဇၨီပုဂိၢဳလ္ျဖစ္ေၾကာင္း အဂၤါ ၅-ပါး။ ။ အလဇၨီပုဂိၢဳလ္ျဖစ္ျခင္း၏ အေၾကာင္းငါးပါး မွတ္သိလြယ္ေစရန္လယ္တီဆရာေတာ္ျဖတ္ထံုးကဗ်ာျဖင့္ျပအံ့။
(၁) ဘုန္းကံႀကီးမား၊ (၂) ေႁခြရံမ်ား၍၊ (၃) ပါးရွား သဒၶါ၊ (၄) သက္၀ါႀကီးမင္း၊ (၅) စာေခါင္ခ်င္းဟု၊
ငါးခင္း အညီ၊ အလဇၨီကား၊ တိုက္က်ီ အိမ္တြင္း၊ မီးထြန္းလင္း၍၊ အတင္း၀င္လွ်ိဳး၊ ျဖဴေအာင္ခိုးသည့္၊သူခိုးအလား၊ ဘုရားေရႊစက္၊ ေပေအာင္ဖ်က္သည္။ ရွင္ပ်က္ အလဇၨီ မိုက္ႀကီးတည္း။

အ လဗၻနိယတရား ၅-ပါး။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္ (ေတာင့္တ၍မရေကာင္းေသာ အရာမ်ိဳး ၅-ပါး)၌ ႐ႈပါ။

အေလာင္းစည္သူ တည္ေတာ္မူ၊ ၉-ဆူ မုေ႒ာျမတ္။ ။ ၎င္း၏သ႐ုပ္မ်ားကို (မုေ႒ာ ၉-ဆူ)ဟူေသာ သုေတသန၌႐ႈပါ။

အလုိလိုက္ရာသည္ ၁၃-ပါး။ ။ ကိုယ္က်ိဳးတိုးတက္ေရးအတြက္ သူ႔အလိုသို႔လိုက္၍ က်င့္ရျခင္း ၁၃-ပါးဟူ၏၊
စာဏက်မွ။
(၁) အေဆြခင္ပြန္းကို ႏွလံုးေျဖာင့္မတ္သျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၂) ရန္သူကို ဥပါယ္တံမ်ဥ္ျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၃) အလိုရမၼက္ႀကီးသူကို ဥစၥာေပးသျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၄) အစိုးရသူကို သူ႔အမႈကိစၥေဆာင္ရြက္ေပးသျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၅) ရေသ့ ရဟန္းတို႔ကို ႐ိုေသသျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၆) သတို႔သမီးကိုခ်စ္ျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၇) လက္ေအာက္ငယ္သားကို မွ်တမႈဂုဏ္ေက်းဇူးျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၈) ေဒါသမ်က္မာန္ႀကီးသူကို ခ်ီးမြမ္းျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၉) ဆရာကို ရွိခိုး႐ိုေသျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၁၀) သူမိုက္ကို လိုက္ေလ်ာေသာစကားျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၁၁) ပညာရွိကို အတတ္ပညာေပးျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၁၂) အစားၾကဴးသူကို အရသာေပးျခင္းျဖင့္လည္းေကာင္း၊
(၁၃) အလံုးစံုေသာသူကိုအက်င့္သီလျဖင့္လည္းေကာင္း အလိုလိုက္ရာ၏။

အလိုေလာဘႀကီးသူ ၃-ေယာက္။ ။ မူလပဏၰာသ အ႒ကထာ ဒု-အုပ္ ၄၅-၌ အက်ယ္႐ႈ။
(၁) အႀတိစၦတာ-ကိုယ့္ရွိတာႏွင့္မတင္းတိမ္ဘဲ သူမ်ားစည္းစိမ္ကို လုိခ်င္ေတာင့္တေနသူ၊
(၂) ပါပိစၦတာ- သူမ်ားအထင္ႀကီးၾကည္ညိဳလာေအာင္ မိမိကိုယ္ကို ရဟႏၲာေယာင္ ထြက္ရပ္ေပါက္ေယာင္ဟန္ေဆာင္ေသာ ဂုဏ္ျဒပ္ျဖင့္လာဘ္မ်ားစြာကို ခံယူေနသူ၊
(၃) မဟိစၦတာ-ဟုတ္မွန္ေသာဂုဏ္ကိုျပ၍ ပကာသနလိုလားထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားလိုသူ၊ ၀ါ-အလႉရွင္မွန္းသိေအာင္ မ႑ပ္တိုင္တက္ျပသူ။

အလွ လကၡဏာ၊ အင္ ၆-ျဖာ၊ ကညာ တိုင္းမယ္မ်ိဳး။ ။ မိန္းမပ်ိဳတို႔တြင္ အလွမယ္ေရြးခ်ယ္ရာ၌ အလွလကၡဏာအဂၤါေျခာက္ပါးကို ဆိုသည္။ ၎င္းအေျဖ (အျပစ္ ၆-ပါး၊ ကင္းစင္ျငား၊ လွထြားပ်ိဳသူဇာ)၌ ဆိုခဲ့ၿပီ။

အလွသူဇာ၊ ေရြးခ်ယ္ရာ၊ ၈-ျဖာအဂၤါတိုး။ ။ ၎င္းအေျဖကို (လွမ်ိဳးသူဇာ၊ ျမတ္ကညာ၊ ၈-ျဖာ အဂၤါျပည့္)၌ၾကည့္ပါေလ။

အလႉခံေမာ္၊ ပုဂိၢဳလ္ေက်ာ္၊ ၈-ေဖၚသူျမတ္မ်ား။ ။ ၎င္း၏ အေျဖကို (ဒကၡိေဏယ်ပုဂိၢဳလ္ ၈-ေယာက္)၌ ဆိုပါအံ့။
အလႉခံ တစ္က်ိပ္ေလး ၁၄-ေယာက္။ ။ ဥပရိပဏၰာသ။ ပါ။ ၂၉၅။ ႒။ ၂၁၉။ ဒါနမႈကိုခံယူထိုက္သူ ၁၄-ပါးဟူ၏။
(၁) တိရိစၦာန္ သတၱ၀ါမ်ား၊
(၂) လူဒုႆီလ ေခၚ တံငါ မုဆိုးစေသာ ဒုစ႐ိုက္မႈျပဳလုပ္သူမ်ား၊
(၃) လူသီလ၀ႏၲ ေခၚ သာသနာပအခါမ်ိဳး၌ ၅-ပါးသီလျမဲသူမ်ား၊
(၄) ရေသ့ ပရိဗုိဇ္ေခၚ သာသနာပအခါစ်ာန္ အဘိညာဥ္ရပုဂိၢဳလ္မ်ား၊
(၅-၈) မဂၢ႒ာန္ေခၚ ဖိုလ္သို႔ မ်က္ေမွာက္ျပဳရန္ မဂ္၌က်င့္ဆဲ ပုဂိၢဳလ္၄-ေယာက္၊
(၉-၁၂) ဖလ႒ာန္ေခၚ ဖိုလ္ေလးပါး၌တည္ေနေသာ ပုဂိၢဳလ္ ၄-ေယာက္၊
(၁၃) ပေစၥကဗုဒၶါေခၚ ဘုရားမပြင့္မီကာလ၌ ပြင့္ေသာဘုရားငယ္၊
(၁၄) ျမတ္စြာဘုရားသခင္။
မွတ္ခ်က္။ ။ သမၼဳတိသံဃာေခၚ ပုထုဇဥ္ သီလ၀ႏၲသံဃာေတာ္မ်ားမွာ မဂၢ႒ာန္ေခၚ အရိယာပကၡသို႔ပါ၀င္ၾကသည္ျဖစ္၍ ၎င္းတို႔ကို အသီးအျခားမဆိုအပ္ကုန္၊ သမၼဳတိသံဃာေတာ္ကိုမဆိုႏွင့္ဦးသရဏဂံုတည္သည့္ ရွင္သာမေဏကေလးပင္ျဖစ္ဘိေသး ထိုအရိယာပကၡ၌ပင္ ေရတြက္ထြက္ယူအပ္သည္သာ၊ မဂ္ဖိုလ္တို႔သို႔ေရာက္သည္ျဖစ္ေစ မေရာက္သည္ျဖစ္ေစ မဂ္ဖိုလ္သို႔ေရာက္ရန္ သီလသမာဓိ ပညာဟူေသာ သိကၡာသံုးပါး၌ က်င့္ဆဲတည္ဆဲရွိကုန္ေသာေၾကာင့္ ဟူလို။

အလႉေပးရာ၊ ေရးႀကီးစြာ၊ ၃-ျဖာ အဂၤါအဘယ္နည္း။ ။ ၎င္းအေျဖ (ဒါနျပဳၾက၊ က်ိဳးမဟ၊ သံုး၀အဂၤါလာ)ပုစၦာ၌ ႐ႈပါ။

အလႉရွင္ႏွင့္ အလႉခံတို႔၏ အဂၤါ ၆-ပါး။ ။ အဂၤုတၱရပါဠိ။ ဒု။ ၂၉၅-၌ အက်ယ္႐ႈ။အလႉေပးသူမ်ားသတိထား
ေရြးခ်ယ္တတ္ရန္။
(၁) အလႉမေပးမီ- ေရွးအဖို႔၌ သီလေဆာက္တည္၀မ္းေျမာက္ေနရျခင္း၊
(၂) ေပးလႉဆဲခဏ၌ စိတ္ၾကည္လင္ရႊင္ျပရျခင္း၊
(၃) ေပးလႉၿပီးေနာက္ မၾကာခဏ ႏွစ္သက္၀မ္းသာအမွတ္ရကာေနရျခင္း၊
ဤအဂၤါ ၃-ပါးသည္ အလႉရွင္တို႔မွာရွိထား ျဖစ္ထားရမည့္ အဂၤါသံုးပါးဟူ၏။
အလႉခံယူသူတို႔ဘက္မွ ရွိထားရမည့္ ဂုဏ္အဂၤါ ၃-ပါးကိုလည္း ဤသို႔သိထားေရြးခ်ယ္တတ္ရမည္။
(၁) တဏွာ ရာဂကင္းစင္သူျဖစ္ျခင္း၊ ရာဂကင္းေၾကာင္း အက်င့္ေကာင္းမ်ားကို က်င့္ၾကံအားထုတ္ေနသူျဖစ္ျခင္း၊
(၂) ေဒါသကင္းျခင္း၊ ေဒါသကင္းရန္ ျပဳက်င့္အားထုတ္ေနသူျဖစ္ျခင္း၊
(၃)ေမာဟကင္းျခင္း၊ ေမာဟကင္းစင္ေစရန္ ၀ိပႆနာတရား အားထုတ္က်င့္ပြားေနျခင္းရွိသည့္ ပုဂိၢဳလ္မ်ားျဖစ္ရျခင္း ဟူ၏။

အလြတ္တာရာ၊ လံုးေရမွာ၊ သခၤ်ာ ၉၄။ ။ ၎င္းအေျဖကို (တာရာ ၉၄-လံုး)၌ ႐ႈပါေလ။

အလႊာ ၄-ခု။ ။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္ ေ၀ါဟာရ။ ။ ၎င္းကို (အျခင္းအရာ ၂၀)မွာ ၾကည့္ေလ။

အ ၀ဂ္ အကၡရာ၊ ၈-လံုးလာ၊ သဒၵါက်မ္း၌ရွိ။ ။ ၀ဂ္အကၡရာတို႔ကဲ့သို႔ အစုလိုက္မဟုတ္ဘဲတစ္လံုးခ်င္းေနေသာ
အကၡရာရွစ္လံုးကို ဆိုသည္။
(ယ ရ လ ၀ သ ဟ ဠ အံ။)

အ၀ႏၵိယ ပုဂိၢဳလ္ ၂၅-ေယာက္။ ။ ပရိ၀ါပါဠိေတာ္။ ၃၅၇။ ၎င္း။ ႒။ ၂၂၄ရဟန္းေတာ္မ်ားရွိမခိုးေကာင္းေသာပုဂိၢလ္ ႏွစ္ဆယ့္ငါးပါးဟူ၏။
(၁) အႏၲရဃရံ ပ၀ိေ႒ာ အ၀ႏၵိေယာ- ၿမိဳ႕တြင္းရြာတြင္း ၀င္သြားေနေသာရဟန္းႀကီး၊
(၂) ရစၦဂေတာ- ခရီးလမ္းသြားေနေသာ ၎င္း၊
(၃) ၾသတမသိေတာ- ေမွာင္ႀကီးမဲမဲထဲ၌ေနေသာ ၎င္း၊
(၄) အသမႏၷာ ဟရေႏၲာ- စိတ္၀င္စားစြာ အလုပ္လုပ္ေနေသာ ၎င္း၊
(၅) သုေတၱာ-အိပ္ေပ်ာ္ေနေသာ ၎င္း၊
(၆) ယာဂုပါေန- ယာဂုေသာက္ေနေသာ ၎င္း၊
(၇) ဘတၱေဂၢ- ဆြမ္းစားေက်ာင္း၌ဆြမ္းျပင္ စီမံေနေသာ၎င္း၊
(၈) ဧကာ၀ေတၱာ- ရန္သူဂုိဏ္း ရန္သူဘက္၌ ပါေသာ၎င္း၊
(၉) အညာ ၀ိဟိေတာ- တစ္ခုခု ၾကံစည္စိတ္ကူးေနေသာ ၎င္း၊
(၁၀) နေဂၢါ- အ၀တ္မဆီး ကိုယ္ထီးဗလာေနေသာ ၎င္း၊
(၁၁) ခါဒေႏၲာ- ခဲဖြယ္ ၁၂-ပါး ခဲစားေနေသာ ၎င္း၊
(၁၂) ဘုဥၨေႏၲာ- ေဘာဇဥ္ ၅-ပါးစားေနေသာ ၎င္း၊
(၁၃) ဥစၥာရံ ကေရာေႏၲာ- က်င္ႀကီးစြန္႔ေနေသာ ၎င္း၊
(၁၄) ပႆာ၀ံ ကေရာေႏၲာ- က်င္ငယ္စြန္႔ေသာ ၎င္း၊
(၁၅) ဥကၡိတၱေကာ- သံဃာမွၾကဥ္ထားေသာ ၎င္း၊
(၁၆) ပစၦာ ဥပသမၸေႏၷာ- မိမိေအာက္ငယ္ေသာရဟန္း၊
(၁၇) အႏုပသမၸေႏၷာ- ရဟန္းမဟုတ္သူ ဟူသမွ်၊
(၁၈) အ ဓမၼ၀ါဒီ- အယူခြၽတ္လြဲေနေသာ ရဟန္းႀကီး၊
(၁၉) မာတုဂါေမာ- မိန္းမမွန္သမွ်၊
(၂၀) ပ႑ေကာ- ပ႑ဳက္ ရဟန္း၊
(၂၁) ပါရိ၀ါသိေကာ- ပရိ၀တ္(သံဃာဒိသိသ္ အာပတ္ေျဖ)ေနေသာ ရဟန္းႀကီး၊
(၂၂) မူလာယ ပရိကႆနာ ရေဟာ- သံဃာဒိသိသ္အာပတ္ေျဖေနဆဲ၌ ၎င္းအာပတ္ထပ္သင့္၍ မူရင္းမွျပန္က်င့္ေနေသာရဟန္း၊
(၂၃) မာနတၱာ ရေဟာ- သံဃာဒိသိသ္အာပတ္ေျဖၿပီးသျဖင့္ သံဃာျမတ္ႏိုးထိုက္ေသာရဟန္း၊
(၂၄) မာနတၱာ စာရိေကာ- သံဃာဒိသိသ္အာပတ္ေျဖၿပီးသျဖင့္ သံဃာျမတ္ႏိုးရန္က်င့္ေနေသာရဟန္း၊
(၂၅) အဗၻာနာ ရေဟာအ၀ႏၵိေယာ- သံဃာ ျမတ္ႏိုးေအာင္က်င့္ၿပီး၍ သံဃာ့ေဘာင္သုိ႔ျပန္သြင္းထိုက္ေသာရဟန္း။

အ၀ိဇၨာ တရားမ်ိဳး ၂-ပါး။ ။ အျမင္မွန္ကို ပိတ္ဖံုးဆီးတားတတ္ေသာ တရား ၂-ပါး။
(၁) အပၸဋိပတၱိ အ၀ိဇၨာ- ႐ုပ္ နာမ္ ဘ၀ ဒုကၡသစၥာသေဘာကို ဆင္းရဲျခင္းဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ထို ႐ုပ္ နာမ္ ဘ၀တို႔၌ လိုခ်င္ႏွစ္သက္ေတာင့္တမႈ တဏွာ သမုဒယသစၥာကိုပင္ ဆင္းရဲေၾကာင္း ဆင္းရဲစ ဟုလည္းေကာင္း၊ အမွန္အတိုင္းမသိမႈ၊
(၂) မိစၦာ ပဋိပတၱိ အ၀ိဇၨာ- လူ နတ္ ျဗဟၼာ နာမ္ ႐ုပ္ ဘ၀တို႔ကိုပင္ ခ်မ္းသာေတြ အမြန္အျမတ္ေတြဟူ၍လည္းေကာင္း၊ ထိုအရာစုတို႔ကို လိုခ်င္ႏွစ္သက္မႈကိုပင္ ခ်မ္းသာေၾကာင္း ေကာင္းစားေၾကာင္း အမႈဟူ၍ လည္းေကာင္း၊ ထင္မွတ္ေနျခင္းႏွင့္ ဒုကၡသစၥာ သမုဒယသစၥာတို႔ကို ေျပာင္းျပန္ေဇာက္ထိုး သိေနမႈ။

အ ၀ိဇဟိတ ဌာနႀကီး ၄-ပါး။ ။ သုတ္မဟာ၀ါ အ႒ကထာ ၁၇။ ဗုဒၶ၀င္ အ႒ကထာ။ ၁၅၈-တို႔၌ အက်ယ္႐ႈပါ။ခပ္သိမ္းေသာဘုရားရွင္ဟူသမွ်တို႔ မစြန္႔လႊတ္ဘဲသံုးေဆာင္ေတာ္မူေသာ ေနရာေတာ္ျမတ္ႀကီး ၄-ပါးဟူလို။
(၁) မဟာေဗာဓိပင္မင္း၏ အေရွ႕ဘက္ အခက္ေတာ္ေအာက္၌ အလံုးစံုေသာပါရမီေတာ္ အဟုန္
တို႔ေၾကာင့္ ေပၚေပါက္လာရေသာ ၀ဇိရာသန ရတနာေဗာဓိ ပလႅင္ေတာ္ ေနရာဌာန။
(၂) ဣသိပတန မိဂဒါ၀ုန္ေတာ္၀ယ္ ဓမၼစၾကာတရားဦးကို ေဟာၾကားေတာ္မူေသာ ေနရာဌာန။
(၃) ေကာသလတိုင္း သာ၀တၳိျပည္ ေဇတ၀န္ေက်ာင္းတိုက္ ဂႏၶကုဋိအေဆာင္ေတာ္တြင္း၌ ခင္းထားအပ္ေသာေညာင္ေစာင္း၏ ေျခေလးခုတို႔က်ရာ ေနရာဌာန။
(၄) တာ၀တႎသာ နတ္ျပည္၌ အဘိဓမၼာတရားေတာ္ျမတ္ကို နတ္တို႔အား ေဟာေတာ္မူၿပီးသည့္အဆံုး
သီတင္းကြၽတ္လျပည့္မဟာပ၀ါရဏာေန႔၌ တာ၀တႎသာျမင္းမိုရ္ထိပ္ခ်ာမွသည္ သကၤႆနဂိုရ္
ၿမိဳ႔ေတာ္၀ယ္လုပ္ထားေသာ ေရႊေစာင္းတန္း ေငြေစာင္းတန္း ပတၱျမားေစာင္းတန္းတို႔၏ ဦးေျခက်ေရာက္ရာေနရာဌာန။

အ၀ီစိငရဲ၏ အၾကားအဟမရွိျခင္း ၃-ပါး။ ။ ၎င္းအက်ယ္ကို ဥပရိပဏၰာသ။ ႒။ စတုတၳအုပ္။ ၁၆၇။ ဇာတက။႒။ ပဥၥမအုပ္။ ၂၈၈-တို႔၌ ၾကည့္ပါ။ အ -မရွိျခင္း၊ ၀ီစိ-အၾကား၊ အၾကားမရွိေသာငရဲဟူ၏။
(၁) အဂၢိဇာလာ- မီးေတာက္မီးလွ်ံ အၾကားမရွိျခင္း၊
(၂) သတၱာ- ငရဲသူငရဲသားသတၱ၀ါမ်ား အၾကားမရွိျခင္း၊
(၃) ဒုကၡာ- ဆင္းရဲဒုကၡအၾကားမရွိျခင္း။

အေ၀ရာဒိက၊ ပို႔ၾကေမတၱာ၊ မ်ိဳး ၄-ျဖာ၊ က်မ္းလာအဘယ္နည္း။ ။ ၀ိသုဒၶိမဂ္စေသာ က်မ္းႀကီးတို႔၌လာသည္။
(၁) အ ေ၀ရာ ေဟာႏၲဳ- ရန္မရွိၾကပါေစကုန္သတည္း၊
(၂) အ ဗ်ာပဇၨာ ေဟာႏၲဳ- စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကျခင္းမွကင္းၾကပါေစကုန္သတည္း၊
(၃) အ နီဃာ ေဟာႏၲဳ- ညႇင္းဆဲ ဆင္းရဲအေပါင္းမွ ကင္းၾကပါေစကုန္သတည္း၊
(၄) သုခီ အတၱာနံ ပရိဟရႏၲဳ- ခ်မ္းခ်မ္းသာသာ မိမိကိုယ္ကို ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ပါေစကုန္သတည္း။

အသံ ၈-ပါး၊ မ်ိဳးခြဲျခား၊ ခံျငားသီခ်င္းဆို။ ။ သီခ်င္းႀကီး သီခ်င္းခံမ်ားႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ အသံရွစ္မ်ိဳးရွိေၾကာင္းကို
(ေရႊ ႏွင္း ေတာ ၿမိဳင္၊ ပန္း ခိုင္ ေမွာ္ မႈိင္း၊ ျခားပိုင္း ရွစ္သံ၊ ပရံတင္ညြန္၊ ခက္မြန္ ခမိန္၊ ထေနာက္ခ်ိန္ျငား၊ ျဖိန္းျခား ခ်ပ္ခြၽန္၊ ထပ္တြန္႔ ငုငစ္၊ အသံရွစ္၊ မွတ္လစ္ စဥ္ကမာ) ဟူေသာ လကၤာစကားျဖင့္သိရာ၏။
(၁) ေရႊတညာသီခ်င္း ပရံတင္သံ၊
(၂) ႏွင္းရြန္းဂိမၼာန္ သီခ်င္း ခက္မြန္သံ၊
(၃) ေတာေတာင္စြယ္သီခ်င္း ခမိန္သံ၊
(၄) ေတာၿမိဳင္ေျခလမ္း သီခ်င္း ထေနာက္သံ၊
(၅) ပန္းၿမိဳင္လယ္သီခ်င္း ၿဖိန္းျခားသံ၊
(၆) ခိုင္ပန္းစံုသီခ်င္း ခ်ပ္ခြၽန္႔သံ၊
(၇) ေမွာ္႐ံုၿမိဳင္ေဟ၀န္ သီခ်င္း၊ ထပ္တြန္႔သံ၊
(၈) မႈိင္းမႈန္ျပာညိဳ သီခ်င္းငု ငစ္သံ။

အသံ ၁၀-ပါး၊ ၿမိဳ႕ေတာ္မ်ား၊ စည္ကားကြၽတ္ကြၽတ္ညံ။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္ (ၿမိဳ႕ေတာ္၏ အသံ ၁၀-ပါး)၌ ႐ႈပါ။

အသံ ၄-မ်ိဳး၊ ကာရန္ပ်ိဳးး၊ ဆို႐ိုးေတးကဗ်ာ။ ။ ကဗ်ာစပ္ဆိုရာ၌ သကၠဋက်မ္းလာ ကာရန္အသံမ်ိဳး ၄-ပါး၊သကၠဋ၌ အက်ယ္ယူေလ။
(၁) ဥဒတၱေခၚ တက္သံ- ျမႇင့္၍ေျမႇာက္၍ သီဆိုရြတ္ဖတ္ရေသာအသံ၊
(၂) အႏုဒတၱေခၚ သက္သံ- ႏွိမ့္၍ ခ်၍ ရြတ္ဖတ္သီဆိုရေသာအသံ၊
(၃) သြတိရေခၚ နိမ့္ျမင့္သံ-အနိမ့္အျမင့္ႏွစ္မ်ိဳး ဖက္စပ္သီဆိုရေသာအသံ၊
(၄) ဥပစိတ ေခၚ ပကတိသံ- မူလ ပင္ကိုယ္သံျဖင့္ရြတ္ဖတ္သီဆိုရေသာအသံ။

အသံႀကီး ၄-ပါး။ ။ သဂါထာ၀ဂၢသံယုတ္။ ႒။ ၂၉၄။ သုတၱနိပါတ္။ ႒။ ပ-အုပ္ ၂၁၈။ ဇမၺဴဒိပ္ကြၽန္းလံုးကိုၾကားရသည္ဟု သာသနာ၀င္က်မ္းဂန္တို႔၌လာေသာ အသံႀကီး ၄-ပါးဟူလို။
(၁) ပုဏၰက ဘီလူးသည္ ေကာရဗ်မင္းႀကီးႏွင့္ ေၾကြအန္ကစားရာ၌ ေအာင္ႏိုင္၍ လက္ခေမာင္း ေပါက္ခတ္လ်က္ ]]အဟံ ေဇေယ်ာ}} ငါေအာင္ၿပီဟု ဟစ္ေအာ္ေသာအသံ။
(၂) ကႆပဘုရားရွင္ သာသနာေနာက္ပိုင္း၌ ရတနာသံုးပါးကို ကိုးကြယ္ဆည္းကပ္သူတို႔ နည္းပါးလြန္းေသာအခါ မာတလိနတ္သားသည္ ေခြးနက္ႀကီးေယာင္ေဆာင္၍ ေဟာင္ေသာအသံ။
(၃) ေကလာသဘ ေတာင္ထိပ္၌ရပ္၍ "အဟံ အာဠာ၀ေကာ"ဟု ဟစ္ေအာ္ႀကိမ္း၀ါးေသာ အာဠာ၀က
ဘီလူး၏အသံ။
(၄) ပဘာ၀တီကို ေနာက္ပိုးရာ၀ယ္ ခုနစ္ျပည္ေထာင္ေသာမင္းတို႔၏အလယ္က "အဟံ ကုသရာဇာ"ဟုဟစ္ေအာ္ႀကိမ္း၀ါးေသာ ကုသမင္း၏အသံ။

အသံ ၇-ပါး။ ။ ေစာင္းတီးသီဆိုေသာအခါ စသည္တို႔၌ အေရးအႀကီးဆံုးေသာ အသံ ၇-ပါးဟူလို။
(၁) ဥသဘ-ႏြားလားဥသဘတြန္သံႏွင့္ တူေသာအသံမ်ိဳး၊
(၂) ေဓ၀တ- ျမင္းဟီသံႏွင့္တူေသာ အသံမ်ိဳး၊
(၃) ဆဇၨ-ဥေဒါင္း ေကာ္ေကာ္ျမည္သံႏွင့္ တူေသာအသံမ်ိဳး၊ ၎င္းအသံကို ႏွာေခါင္း သြား ရင္ပတ္ ႏႈတ္ခမ္း အာေစာက္ လည္ေခ်ာင္း ၎င္းအရပ္ေျခာက္ပါးကိုမွီ၍ထြက္ေလေသာေၾကာင့္ 'ဆဇၨ'ဟု ေခၚသည္မွတ္၊
(၄) ဂႏၶာရ၊ ဆိတ္ျမည္သံႏွင့္တူေသာ အသံမ်ိဳး၊ '၎င္းအသံကို ဂႏၶာရတိုင္းသားတို႔ သီဆိုတတ္ေသာေၾကာင့္ဂႏၶာရေခၚသည္မွတ္၊'
(၅) မဇၩိမ- ႀကိဳးၾကာျမည္သံႏွင့္တူေသာ အသံမ်ိဳး၊ ၎င္းအသံကား ေစာင္းညႇိၿပီးလွ်င္သံလယ္၌ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ မဇၩိမမည္၏၊
(၆) ပဥၥမ- ဥၾသစေသာ အသံသာသည့္ငွက္တို႔ ျမည္တြန္ ရင့္ေၾကးသံႏွင့္တူေသာ အသံမ်ိဳး၊ '၎င္းအသံကို ေဓ၀တအသံကစ၍ေရလွ်င္ ငါးခုေျမာက္ျဖစ္၍လည္းေကာင္း၊မဟာဘုတ္ငါးပါးတို႔၏ ငါးခုေျမာက္ျဖစ္၍လည္းေကာင္း ပဥၥမ ေခၚ၏'
(၇) နိသာဒ- ဆင္မ်ားေတာသံေပးသကဲ့သို႔ေသာ အသံမ်ိဳး။

အသံဆြဲ ခြၽဲ၍တရားေဟာသူ၏ အျပစ္ ၅-ပါး။ ။ ၎င္းသ႐ုပ္ (ဓမၼကထိကတို႔ အသံဆြဲ ခြၽဲ ရွည္ ငင္)၌ ႐ႈပါ။

အသံေတာ္ အဂၤါ ၈-ပါး။ ။ မဟာနိေဒၵသ။ ပါ။ ၃၅၃။ ႒။ ၃၈၇။ မဇၩိမပဏၰာသ။ ပါ။ ၃၄၀။ ႒။ ၂၇၈။ သုတ္မဟာ၀ါ။ ပါ။ ၃၄၀။ ႒။ ၂၇၀-တို႔၌ အက်ယ္႐ႈ။ ဘုရားသခင္ အသံေတာ္ အဂၤါ ၈-ပါးဟူလို။
(၁) ၀ိႆ႒- သန္႔ရွင္းစင္ၾကယ္ျခင္း၊
(၂) မဥၨဴ- သာယာျခင္း၊
(၃) ၀ိေညယ်ာ- သိလြယ္ျခင္း၊
(၄) သ၀နိယာ- နာခ်င္ဖြယ္ရွိျခင္း၊
(၅) ၀ိသာရိေနာ- ပ်ံ႕ႏွ႔ံျခင္း၊
(၆) ဗိႏၶဳ- တစည္းတလံုးတည္းရွိျခင္း၊
(၇) ဂမၻီရ- နက္နဲျခင္း၊
(၈) နိႏၷဒိ- ပဲ့တင္ထပ္ျခင္း။

အသံျဖစ္ရာ၊ ဌာန္မ်ိဳးမွာ၊ က်မ္းလာ နည္း ၄-ပါး။ ။ ၎င္းအေျဖကို (ဌာန္ ၅-ပါး၊ ၆-ပါး၊ ၇-ပါး၊ ၈-ပါး ၄-နည္း)၌ ၾကည့္ပါ။

အ သံ၀ရ တရားမ်ိဳး ၈-ပါး။ ။ ၎င္းတရား မေစာင့္ထိန္းက ပ်က္စီးေၾကာင္းဟူ၏၊ ဓမၼသဂၤဏီ အ႒ကထာ ၁၃၈-၌ အက်ယ္႐ႈပါ၊
(၁) စကၡဳအ သံ၀ရ၊
(၂) ေသာတ၊
(၃) ဃာန၊
(၄) ဇိ၀ွါ၊
(၅) ပသာဒ ကာယ၊
(၆) ေစာပန ကာယ၊
(၇) ၀ါစာ၊
(၈) မေနာ အ သံ၀ရ၊ အနက္လြယ္၏။

အသက္တိုျခင္း အမႈမ်ိဳး ၆-ပါး။ ။ ဤ၌ လြယ္ကူစြာက်က္မွတ္ႏိုင္ရန္ စာဏက်ပ်ိဳ႕မွ ထုတ္ျပလိုက္သည္။
(၁) မလတ္ဆတ္ျငား၊ အသားမ်ားႏွင့္၊
(၂) ရြယ္အားလြန္ထ၊ ႀကီးမိန္းမႏွင့္၊ ဆႏၵတူစံု၊ ျမဴးေမထုန္တည့္၊
(၃) အဟုန္ျပင္းျပ၊ သစ္ဆင္းလတြင္၊ ကာယေလာင္ညိ၊ ေနပူမိလ်က္၊
(၄) မွတ္သိကုန္ၾက၊ သံုးရက္မွ်လွ်င္၊ ေစ့မွျမတ္အင္၊ ႏြားႏို႔ခ်ဥ္ကို၊ ရန္လွ်င္ မလည္၊ စားသံုးသည္တည့္၊
(၅) ဥဒည္ထိပ္မွာ၊ အာ႐ုဏ္လာမွ၊ ေရာင္၀ါေ၀ွယွက္၊ ေစာနံနက္တြင္၊ ရမၼက္လြန္မႈ၊ ေမထုန္ျပဳႏွင့္၊
(၆) လင္းလႈသည္သာ၊ နံနက္ခါတြင္၊ အိပ္ယာမထ၊ အိပ္လြန္းၾကဟု၊
ေျခာက္၀အျပား၊ ဤတရားကား၊ ဆိုး၀ါးခ်က္အို၊ အသက္ကိုလွ်င္၊ ပ်က္ယိုေစတတ္၊ လ်င္စြာသတ္၏၊ ေလးျမတ္ခ်စ္ခင္၊ အသက္မင္က၊ ေရွာင္ၾကဥ္ၾကရာ၊ နီတိမွာသည္၊ ဤစာ ကပ္လံုး တည္သတည္း။

အသက္မ႐ႉသူ ၇-ေယာက္။ ။ ပဋိသမၻိဒါမဂ္။ ႒။ ဒု-အုပ္။ ၉၇။ ၀ိသုဒၶိမဂ္။ ပ-အုပ္။ ၂၇၉။ ပါရာဇိကဏ္။ ႒။ ဒု-အုပ္။ ၂၇-တို႔၌ အက်ယ္႐ႈပါ။ ထြက္သက္၀င္သက္ေခၚ အႆာသ ပႆာသ ကာယသခၤါရ မရွိသူ၇-ေယာက္။
(၁) အမိ၀မ္းတြင္း၌ေနသူ၊
(၂) ေရနစ္ ေရငုပ္ေနသူ၊
(၃) ျဗဟၼာဟူသမွ်၊
(၄) နိေရာဓသမာပတ္၀င္စားသူ၊
(၅) ပဥၥမစ်ာန္ ပုဂိၢဳလ္၊
(၆) ေတြေ၀ ေမ့ေမ်ာေနသူ၊
(၇) ေသေသာသူ။

အသက္မ႐ႉသူ ၈-ေယာက္ တစ္နည္း။ ။ ၎င္းအေျဖကို ေအာက္ပါလကၤာႏွင့္ သိပါေလ။
(၁) မိ၀မ္းတြင္းျဖစ္၊
(၂) ေရနစ္၊
(၃) ဆိပ္မႊန္၊
(၄) ေတြေ၀လြန္ထ၊
(၅) ေကာင္းကင္က်တည့္၊
(၆) စတုတၳစ်ာန္ေနသူ၊
(၇) ေသသူ တစ္လီ၊
(၈) ျဗဟၼာျပည္၊ ရွစ္မည္ သက္မ႐ႉ။

အသက္ရွည္ေစတတ္ေသာ အေၾကာင္း ၅-ပါး ၂-နည္း။ ။ ပဥၥမ အဂၤုတၱရပါဠိေတာ္ ဂိလာန၀ဂ္မွ။
(၁) သပၸါယ ကာရီ- မိမိႏွင့္သင့္ေလ်ာ္ရာကိုသာ ျပဳေလ့ရွိျခင္း၊
(၂) သပၸါေယ မတၱံ ဇာနာတိ- ထိုသင့္ေလ်ာ္ရာကိုျပဳျခင္း၌ အတိုင္းအရွည္သိျခင္း၊
(၃) ပရိဏတ ေဘာဇီ- ေၾကက်က္လြယ္ေသာအစာကိုသာ စားေလ့ရွိျခင္း၊
(၄) သီလ၀ါ- ၅-ပါးသီလႏွင့္ ျပည့္စံုျခင္း၊
(၅) ကလ်ာဏ မိတၱတာ- မိတ္ေဆြခင္ပြန္းေကာင္းရွိျခင္း။
တစ္နည္း ၅-ပါးကား။ ။
(၁) သပၸါယ ကာရီ- ၎င္း၊
(၂) သပၸါေယ မတၱံ ဇာနာတိ- ၎င္း၊
(၃) ပရိဏတ ေဘာဇီ- ၎င္း၊
(၄)ကာလစာရီ- မိမိႏွင့္သင့္ေလ်ာ္ေသာ စားမႈ သြားမႈ အိပ္မႈ စသည္တို႔ကို အခ်ိန္အားေလ်ာ္စြာျပဳေလ့ရွိျခင္း၊
(၅) ျဗဟၼစာရီ- ျမတ္ေသာကိုယ္က်င့္တရားရွိျခင္း၊ ေမထုန္နည္းမႈ။

အသက္ ရွည္ရာေသာ ကုသိုလ္မ်ိဳး ၆-ပါး။ ။ သီဟိုဠ္ကြၽန္း ၀ႆဘမင္းႀကီးအားရဟႏၲာအရွင္ျမတ္တို႔
ေဟာေတာ္မူသည္၊ မဟာ၀င္ပါဠိေတာ္။
(၁) ပရိသာ၀န ဒါန- ေရစစ္အလႉ၊
(၂) အာ၀ါသ ဒါန-ဇရပ္ တန္ေဆာင္း ဂူ ေက်ာင္း မ႑ပ္ အလႉ၊
(၃) ဂိလာန ၀တၳဳ ဒါန- သူနာတို႔အား ေဆးအလႉ၊
(၄) ဇိဏၰကာ ၀ါသ ပဋိသခၤရဏ ဒါန- ပ်က္စီး ယိုယြင္းေနေသာ ေစတီ တန္ေဆာင္း ေက်ာင္း ဇရပ္တံတားတို႔ကို ျပင္ဆင္ေဆာက္လုပ္မႈ အလႉ၊
(၅) ဇီ၀ိတ ဒါန- သတၱ၀ါတို႔ကို ေဘးမဲ့ေပးလႊတ္ျခင္းအလႉ၊
(၆) ပဥၥသီလ သမာဒါန- ငါးပါးသီလကို ခါး၀တ္ပုဆိုး ထဘီကဲ့သို႔ ျမဲစြာေစာင့္ထိန္းမႈ။

အသက္ရွိေသာ လူေသေကာင္ ၈-ေယာက္။ ။ အသက္ရွင္လ်က္ လူေသမည္ေသာသူမ်ား။
(၁) ဒုကၡိေတာ-သူမ်ားနည္းတူ ေျခလက္အဂၤါအျပည့္အစံုရွိပါလ်က္ ငတ္မြတ္ဆင္းရဲ မြဲျပာက်ေနေသာသူ၊
(၂) ဗ်ာဓိေတာ-ေရာဂါအနာ မကြာႏွိပ္စက္ စိတ္ပ်က္ဖြယ္ေကာင္းေသာသူ၊
(၃) မုေဠာ- အတၱဟိတ ပရဟိတ က်ိဳးႏွစ္၀ကိုက်နေသခ်ာစြာ ေ၀ဖန္ပိုင္းျခား ဆင္ျခင္Óဏ္ အသိတရားမရွိေသာသူ၊
(၄) ဣဏ၀ါ- ဘယ္ခါမေရြး စိတ္ပူေဆြးရန္ သူမ်ားထံမွ ခံယူေခ်းငွား ေၾကြးျမီမ်ားေသာသူ၊
(၅) နိႆယ ေသ၀ေကာ- မင္း၀ယ္ကိုယ္ၾကပ္မျပတ္ခစား မင္းကြၽန္မ်ားႏွင့္ သူတစ္ပါးထံ အေစခံျငား လခစားလုပ္ေသာသူ (၀ါ) ကိုယ္ပုိင္အလုပ္မရွိသူ၊
(ဤ ၅-ေယာက္ကား နီတိက်မ္းလာ ဗ်ာသဆရာဆိုေသာစကားတည္း)
(၆) ဣတၳာ ဣတၱက- ေယာက္်ားျဖစ္လ်က္ မိန္းမရွာလိုေနသူ၊
(၇) အလသ- အပ်င္းမ်ားလ်က္ စဥ္းစားကာသာ အခ်ိန္ကို ဖင့္ႏြဲဆြဲငင္ေနသူ၊
(၈) ပမတၱာ- ကုသုိလ္ေကာင္းမႈ၌ ေမ့ေလ်ာ့ေနသူ၊ ယင္း ၃-ေယာက္တို႔ကိုအာစရိယ၀ါဒအရ ထည့္သြင္းလိုက္၏။

အသေခၤ် ကပ္မ်ိဳး ၄-ပါး။ ။ ကမၻာႀကီးတည္မႈ ပ်က္မႈကို ပိုင္းျခားေသာ ကာလႀကီးေလးပါးဟူ၏။ ၀ိသုဒၶိမဂ္။
(၁) သံ၀႗ ကပ္- မီး ေရ ေလတို႔ျဖင့္ ကမၻာႀကီးပ်က္စီးေနဆဲ အခုိက္ကာလ၊
(၂) သံ၀႗ ဌာယီကပ္-ထိုသို႔ဖ်က္ဆီးၿပီးေနာက္ အပ်က္ႀကီးအတိုင္း တည္ေနေသာကာလ၊
(၃) ၀ိ၀႗ ကပ္- ကမၻာပ်က္ႀကီးကိုျပန္ၿပီးအေကာင္းျဖစ္ရန္ ျပန္လည္ထူေထာင္ဆဲကာလ၊
(၄) ၀ိ၀႗ ႒ာယီကပ္- ကမၻာေကာင္းႀကီးျဖစ္သည့္ေန႔မွစ၍ အေကာင္းအတိုင္းတည္ေနဆဲ ကာလ။

အသင္းအဖြဲ႕မ်ား ပ်က္စီးေၾကာင္းတရား ၃-ပါး။ ။
(၁) ဗဟုေနတၱာရ- လမ္းျပနည္းညႊန္ အမြန္ဦးစီး အႀကီးအမႉးလုပ္လိုသူတို႔ ေပါမ်ားျခင္း၊
(၂) သဗၺ ပ႑ိတမာနီ- သင္းသားအားလံုး ကိုယ့္ကိုယ္ကိုပညာရွိဟုသာထင္မွတ္လ်က္ ဘ၀င္ျမင့္ေနၾကျခင္း၊
(၃) ဗဟု မဟိစၦာ- ရာထူးမက္ေမာသူေတြ ေပါမ်ားေနျခင္း။

အသတ္ ၆-ပါး။ ။ အလကၤာေက်ာ္စြာ ဆရာမႈိင္းႀကီး၏ ကဗ်ာမွတ္စုမွ။ စာေရးဆရာတိုင္း အေလးမူ
ဂ႐ုျပဳအပ္သည္ျဖစ္၍ ခပ္သိမ္းေသာ သတ္ပံုသတ္ညႊန္း က်မ္းအသီးသီးတို႔၏မွီတြယ္ရာ ျငမ္းႀကီးသဖြယ္ျဖစ္ေသာ အသတ္၆-ပါးဟူလို။ (၁) တ သတ္၊
(၂) န သတ္၊
(၃) ပ သတ္၊
(၄) မ သတ္၊
(၅) နိဂၢဟိတ္ေခၚ ေသးေသးတင္သတ္၊
(၆) ကဗ်ာလကၤာဖြဲ႕စီသီကံုးရာ၌ ယွဥ္အပ္ယွဥ္သင့္ေသာ ယုတၱအသတ္။

အသပၸါယ အျပား ၇-ပါး။ ။ ေယာဂါ၀စရ ပုဂိၢဳလ္မ်ားႏွင့္ မသင့္ေတာ္မေလ်ာက္ပတ္ေသာ အရပ္ ၇-ပါး။ "၀ိသုဒၶိမဂ္"
(၁) အာ၀ါသ အ သပၸါယ- မိမိတုိ႔ႏွင့္ မေလ်ာက္ပတ္ မတင့္တယ္ မသင့္ျမတ္ေသာ ေက်ာင္းအိပ္ယာေနရာ။
(၂) ေဂါစရ အ သပၸါယ- မိမိတို႔၏စိတ္ႀကိဳက္ႏွင့္ ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္၍ ဆင္းရဲၿငိဳျငင္စြာ သြားရေသာ ဆြမ္းခံရာ။
(၃) ဘႆ အ သပၸါယ- ၀ိနည္းပါဠိေတာ္ စသည္တို႔မွလာေသာ သုဂတိဘုံ စ်ာန္ မဂ္ ဖိုလ္ နိဗၺာန္တို႔ႏွင့္ေ၀းကြာဖီလာျဖစ္ေသာ ၃၂-ပါးေသာ တိရစၦာနကထာေခၚ စကား။
(၄) ပုဂၢလ အ သပၸါယ- သီလ သမာဓိ ပညာ ဗဟုသုတ စေသာ ဂုဏ္ထူးမရွိ အတိအႏၶ လူ႔ဗာလျဖစ္၍ မမွီ၀ဲမေပါင္းအပ္ေသာ ပုဂိၢဳလ္။
(၅) ေဘာဇန အ သပၸါယ- မိမိတို႔စိတ္ႀကိဳက္ျဖစ္ေသာ ေဘာဇဥ္ခဲဖြယ္ အာဟာရတို႔ကို တစ္ခါတေလမွ်မသံုးေဆာင္မမွီ၀ဲရေသာ အရပ္ေဒသ။
(၆) ဥတု အ သပၸါယ- မိမိတို႔ ႐ူပကာယအား မသင့္ေလ်ာ္ မေလ်ာက္ပတ္ေစေသာ ဥတုရွိေသာ
အရပ္ေဒသ။
(၇) ဣရိယာ ပထ အ သပၸါယ- အိပ္ ထိုင္ ရပ္ သြား ဣရိယာပိုထ္ ေလးပါးတို႔တြင္ မိမိတို႔ႏွင့္ မေလ်ာက္ပတ္ေသာ ဣရိယာပုိထ္။

အ သပၸဳရိသ ဒါနမ်ိဳး ၅-ပါး။ ။ ၎င္းအေျဖ (သူယုတ္တို႔ေပးလႉနည္းမ်ိဳး ၅-ပါး)မွာ ၾကည့္ပါ။

အ သမၻိႏၷ ဓါတ္ေတာ္ ၇-ဆူ။ ။ ဗုဒၶဘုရား၏ မၿပိဳကြဲေသာဓါတ္ေတာ္ျမတ္ ခုနစ္ဆူ ဟူလို။
(က) နဖူးသင္းက်စ္ေတာ္ဓါတ္ တစ္ဆူ။
(ခ) စြယ္ေတာ္ဓါတ္ ေလးဆူ။
(ဂ) ညႇပ္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ ၂-ဆူ၊ ေပါင္း ၇-ဆူျဖစ္၏။

အသမၻိႏၷ၊ ဓါတ္ျမတ္လွ၊ ပင့္ၾက ၆-ဌာနာ။ ။ အသမၻိႏၷဓါတ္ေတာ္ ၇-ဆူကို ပင့္ယူကိုးကြယ္ရာ ဌာနေျခာက္ပါးဟူ၏။ (၁) နဖူးသင္းက်စ္ေတာ္ဓါတ္ ျဗဟၼာ့ျပည္၌ တစ္ဌာန၊
(၂) အထက္ လက္ယာ စြယ္ေတာ္ႏွင့္၎င္းညႇပ္႐ိုးေတာ္ဓါတ္ ၂-ဆူ တာ၀တႎသာ စူဠာမုနိ၌ တစ္ဌာန၊
(၃) ေအာက္လက္ယာစြယ္ေတာ္ နဂါးျပည္၌ တစ္ဌာန၊
(၄) ေအာက္လက္၀ဲစြယ္ေတာ္ ကာလိဂၤရာဇ္ႏိုင္ငံမွ ေဆာင္ယူ၍ သီဟိုဠ္ကြၽန္း၌ တစ္ဌာန၊
(၅) အထက္ လက္၀ဲစြယ္ေတာ္ (ဂႏၶာရ) သင္းတြဲျပည္၌ တစ္ဌာန၊
(၆) လက္၀ဲညႇပ္႐ိုးေတာ္ လကၤာဒီပ မဟိယဂၤဏ၌ တစ္ဌာန၊ ဟု မူလက်မ္းဂန္တို႔၌ဆို၏၊
ထိုမွေနာက္၌ကား ေက်းကုလားတို႔ရန္မွ ကင္းလြတ္မႈအတြက္ သီဟိုဠ္ကြၽန္းမွ ျမန္မာျပည္စစ္ကိုင္းေကာင္းမႈေတာ္ႀကီးသို႔အေျပာင္းအလႊဲ
ရွိေသး၏ဟု မွတ္ရာသည္။

အ သာဓရဏဥာဏ္ေတာ္ ၆-ပါး။ ။ ပဋိသမၻိဒါမဂ္။ ပါ။ ၄။ အ႒ကထာ။ ပ-အုပ္။ ၅၂။ ပေစၥကဗုဒၶါ ရဟႏၲာ ဟူသမွ်တို႔ႏွင့္မဆိုင္၊ ဘုရားပိုင္သက္သက္ျဖစ္ေသာ ဥာဏ္ေတာ္မ်ား။
(၁) အာသယာ ႏုသယ ဥာဏ-သတၱ၀ါတို႔၏အလိုအာသာဟူသမွ်ကို သိေသာဥာဏ္။
(၂) ဣႁႏိၵယ ပေရာပရိယတၳိ ဥာဏ- သတၱ၀ါဣေႁႏၵ ရင့္မရင့္ကို ေထာက္ခ်င့္သိျမင္ႏိုင္ေသာဥာဏ္။
(၃) သဗၺညဳတ ဥာဏ- တရားအကုန္ကို စံုေအာင္သိေသာဥာဏ္။
(၄) အနာ ၀ရဏ ဥာဏ- ေဉယ်ငါးအင္ကို သိျမင္ေတာ္မူရာ၌ အပိတ္အပင္အတားအဆီးမရွိေသာဥာဏ္။
(၅) ယမက ပါဋိ ဟာရိယဥာဏ- တန္ခိုးျပာဋိဟာျပရာ၌ ေလ့လာၿပီးရွိေသာဥာဏ္။
(၆) မဟာက႐ုဏာ သမာပတၱိ ဥာဏ- သတၱ၀ါကို လြန္စြာသနားေတာ္မူေသာ ဥာဏ္။

အသားႀကီး ၁၀-ပါး။ ။ ၀ိနည္း မဟာ၀ါ။ ပါ။ ၃၁၀။ ႒။ ၃၇၆။ ရဟန္းေတာ္မ်ား မစားရေသာ အသားႀကီး၁၀-ပါးဟူလို။
(၁) မႏုႆ မံသ- လူသား၊
(၂) ဟတၳိ မံသ- ဆင္သား၊
(၃) အႆ မံသ- ျမင္းသား၊
(၄) သုနခ မံသ- ေခြးသား၊
(၅) အဟိ မံသ- ေျမြသား၊
(၆) သီဟ မံသ- ျခေသၤ့သား၊
(၇) ဗ်ဂၣ မံသ-က်ားသား၊
(၈) ဒီပိ မံသ- က်ားသစ္သား၊
(၉) အစၦ မံသ- ၀ံသား၊
(၁၀) တရစၦ မံသ- ၀ံပုေလြသား။

အသိတရားမ်ိဳး ၆-ပါး။ ။ ရတနာ ၃-ရပ္ ဂုဏ္ေတာ္ျမတ္တို႔ႏွင့္စပ္၍ သိမႈဥာဏ္မ်ား၊ သံယုတ္ႏွင့္ ပဏၰာသမွ။
(၁) အႏုႆ၀ အသိ- ဆရာသမား စသူတို႔၏ အဆင့္ဆင့္ေဟာေျပာသံျဖင့္ သိျခင္း၊
(၂) သဒၶါ အသိ-ရတနာသံုးပါးတို႔၏ဂုဏ္ကုိ ယံုၾကည္စြာမွတ္၍သိျခင္း၊
(၃) အာကာရ ပရိ၀တၱ အသိ- ျခင္းရာသြင္ျပင္ကိုဆင္ျခင္ႀကံစည္၍သိျခင္း၊
(၄) ဒိ႒ိ နိဇၩာနခႏၲိ အသိ- မိမိသေဘာျဖင့္ လိုက္ေလ်ာညီစြာ စြဲျမဲ၍ သိျခင္း၊
(၅) ပိဋက သမၸါဒါ အသိ- စာေပဖတ္၍ တတ္ေျမာက္ေသာအခါ စာေပလာအသိ၊
(၆) ပစၥကၡ အသိ- ဆိုၿပီးအသိငါးပါး တို႔ကိုလြန္ေျမာက္၍ ကိုယ္တိုင္တပ္အပ္သိျခင္း။

အသီတိ ရွစ္က်ိပ္။ ။ မဟာသာ၀က ရွစ္က်ိပ္ကိုေခၚသည္။ ၎င္းကို (လက္၀ဲရံ လက္ယာရံ)မွာ ၾကည့္ပါ။

အသီးႀကီး ၉-မ်ိဳး။ ။ ၀ိနည္းေတာ္လာ ရဟန္းေတာ္မ်ား ေနလြဲေသာအခါ အေဖ်ာ္ယမကာအျဖစ္ မအပ္ေသာအသီးႀကီး ၉-မ်ိဳး။
(၁) အုန္းသီး၊
(၂) ထန္းသီး၊
(၃) အိမ္ပိႏၷဲသီး၊
(၄) ေတာင္ပိႏၷဲသီး၊
(၅) ဘူးသီး၊
(၆) ဖ႐ံုသီး၊
(၇) သခြား ငဆစ္သီး၊
(၈) သခြား ငျပဳတ္သီး၊
(၉) သခြား ငေၾကာင္သီး။

အ သုဘ ၁၀-ပါး။ ။ မတင့္မတယ္ ရြံစဖြယ္ျဖစ္ေသာ နိမိတ္အာ႐ံု ကမၼ႒ာန္းဆယ္ပါးဟူ၏။
(၁) ဥဒၶဳ မာတက-ဖူးဖူးေရာင္ထ မလွ႐ုပ္သြင္ အျမင္ဆိုး၀ါးေသာအေကာင္ပုပ္၊
(၂) ၀ိ နီလက- ေဖါက္ျပန္ညိဳပုပ္ စက္ဆုတ္ ရြံရွာဖြယ္ေကာင္းေသာ အေကာင္ပုပ္၊
(၃) ၀ိ ပုဗၺက- ယိုစီးလိမ္းက်ံေသာ ျပည္ပုပ္တို႔ျဖင့္ စက္ဆုတ္ဖြယ္အေကာင္ပုပ္၊
(၄) ၀ိစၦိဒၵက- ႏွစ္ပိုင္းျပတ္ေနေသာ စက္ဆုပ္ဖြယ္ အေကာင္ပုပ္၊
(၅) ၀ိကၡာယိတက-အထူးထူးအျပားျပား က်ီး ေခြးတို႔စား၍ စက္ဆုပ္ဖြယ္ေသာအေကာင္ပုပ္၊
(၆) ၀ိကၡိတၱက- အထူးထူးအပိုင္းပိုင္းအားျဖင့္ ျပစ္လႊင့္ခ်ထားအပ္ေသာ စက္ဆုပ္ဖြယ္ေသာအေကာင္ပုပ္၊
(၇) ဟတ ၀ိကၡိတၱက-လက္နက္ျဖင့္ ပိုင္းျဖတ္အပ္ ပစ္လႊင့္အပ္ေသာစက္ဆုပ္ဖြယ္အေကာင္ပုပ္၊
(၈) ေလာဟိတက- ေသြးအလိမ္းလိမ္း ေပက်ံစက္ဆုပ္အပ္ေသာ အေကာင္ပုပ္၊
(၉) ပုဠဳ၀က- ပိုးေလာက္ျပည့္လွ်ံ ေအာ့အန္ဖြယ္ျဖစ္ေသာ အေကာင္ပုပ္၊
(၁၀)အ႒ိက- စက္ဆုပ္ဖြယ္ရာအ႐ိုးစုသာျဖစ္ေသာ အေကာင္ပုပ္။

အသူရာမ်ား၊ မ်ိဳးအျပား၊ ၃-ပါးက်မ္းဂန္လာ။ ။
(၁)ေ၀ပစိတၱိ အသုရာ- တာ၀တႎသာနတ္တို႔ႏွင့္ သက္တမ္းစည္းစိမ္ တန္ခိုး ညီမွ်၍ ျမင္းမိုရ္ေတာင္ေအာက္၌ေနၾကေသာ အသူရာမ်ိဳး၊ (၂) ၀ိနိပါတိက အသုရာ- ၎င္းတို႔သည္လည္း နတ္အသူရာမ်ိဳးပင္၊ သို႔ေသာ္ စတုမဟာရာဇ္တာ၀တႎသာ
နတ္တို႔ေလာက္ တန္ခိုးမႀကီးေခ်၊ ရွားပါးေသာအ၀တ္တန္ဆာ အစားအစာရွိကုန္၏၊ အခ်ိဳ႕ကား တိဟိတ္ ပဋိသေႏၶေနကုန္သည္ျဖစ္၍ မဂ္ ဖိုလ္ နိဗၺာန္တိုင္ ရၾကကုန္၏။
(၃) ကာလကဥၥိကအသုရာ- ၎င္းတို႔သည္ကား ၿပိတၱာ အသူရာမ်ိဳး တို႔သာတည္း၊ ထို႔ေၾကာင့္ ကာလကဥၥိက အသူရာမ်ိဳးကို အသူရကာယ္ဘံု၌သြင္း၍ ေရတြက္အပ္ကုန္၏။

အေသကၡပုဂိၢဳလ္ ၂-ေယာက္။ ။ ပဥၥပကရဏ (ပဥၥပႀကိဳဏ္) အဘိဓမၼာ အ႒ကထာ။ ၃၉-၌ အက်ယ္႐ႈပါ။
(၁) ရဟႏၲာအရွင္ျမတ္တို႔သည္ အျခားေသာသူထံမွ သီလ သမာဓိ ပညာအမွန္တရားတို႔ကို ခံယူျဖည့္က်င့္ၿပီးၿပီျဖစ္၍ ေနာက္ထပ္ျပဳက်င့္ဖြယ္ရာမရွိေတာ့ေသာေၾကာင့္ သိကၡိတ အေသကၡ ပုဂိၢဳလ္ မည္၏။
(၂) ဘုရားသခင္ႏွင့္ ပေစၥကဗုဒၶါအရွင္ျမတ္တို႔သည္ ကုိယ္တိုင္သိ၍ ျဖည့္က်င့္ၿပီးျဖစ္ရကား အျခားသူထံ၌ နည္းခံျပဳက်င့္စရာမလိုေတာ့ေသာေၾကာင့္ အသိကၡိတ- အေသကၡ ပုဂိၢဳလ္မည္၏။

အဟိတ္ပုဂိၢဳလ္ ၂-ေယာက္။ ။ ပဋိသေႏၶအခါ ကုသိုလ္ဟိတ္ႏွင့္မယွဥ္ေသာ ပုဂိၢႏွစ္ေယာက္ဟူ၏။
(၁) ဒုဂၢတိအဟိတ္ပုဂိၢဳလ္- အပါယ္ေလးပါးဘံုသားမ်ား၊
(၂) သုဂတိ အဟိတ္ပုဂိၢဳလ္- ပဋိသေႏၶအားျဖင့္ ကန္း ထိုင္း ႐ူး ဆြံ႕အ လာသူမ်ား၊
(႐ူပါ၀စရ သုဂတိ အဟိတ္ပုဂိၢဳလ္) - ဇီ၀ိတဆကၠ ဇီ၀ိတန၀က ကလာပ္ျဖင့္ ပဋိသေႏၶေနေသာ အသညသတ္ ႐ူပါ၀စရ သုဂတိ အဟိတ္ပုဂိၢဳလ္လည္း ရွိေသး၏။
Print this post